World Schizophrenia Day: काय आहेत या मानसिक विकाराची लक्षणे, कारणे आणि उपचार? जाणून घ्या
World Schizophrenia Day 2023: स्किझोफ्रेनिया ही एक अशी विकृती आहे जिथे लोकांना वास्तव आणि कल्पनेत फरक करणे कठीण होऊ शकते. जागतिक स्किझोफ्रेनिया दिनानिमित्त जाणून घ्या सविस्तर.
Symptoms, Causes and Treatment for Schizophrenia: स्किझोफ्रेनिया हा मेंदूचा असा एक जटिल विकार आहे, ज्यामध्ये एखाद्या व्यक्तीची वास्तविकतेची धारणा विकृत होऊ शकते आणि ते वास्तविक नसलेल्या गोष्टी पाहू शकतात, ऐकू शकतात, वास घेऊ शकतात आणि अनुभवू शकतात. मेंदूतील रासायनिक असंतुलन आणि इतर बदलांमुळे मानसिक स्थिती उद्भवते ज्यामुळे एखादी व्यक्ती विचार, कृती आणि भावना यांच्यातील समन्वय गमावू शकते. स्विस मनोचिकित्सक डॉ पॉल युजेन ब्ल्यूलर यांनी स्किझोफ्रेनिया हा शब्द पूर्वी डिमेंशिया प्रेकॉक्स म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या विकाराचे वर्णन करण्यासाठी सादर केला. नॅशनल स्किझोफ्रेनिया फाउंडेशनने २४ मे हा जागतिक स्किझोफ्रेनिया दिन म्हणून घोषित केला. डॉ. फिलीप पिनेल ज्यांनी मानसिकदृष्ट्या आजारी व्यक्तींसाठी मानवी काळजी आणि उपचार प्रदान करण्याचा प्रयत्न केला, त्यांच्याप्रती आदर प्रकट करण्यासाठी हा दिवस साजरा केला जातो.
स्किझोफ्रेनियाची लक्षणे
या आजाराच्या सुरुवातीच्या लक्षणांपैकी काही म्हणजे सामाजिक माघार घेणे किंवा मित्र आणि कुटुंबापासून स्वतःला वेगळे करणे, असामान्य वर्तन, एकाग्रता आणि लक्ष केंद्रित करण्यास असमर्थ, झोपेशी संबंधित समस्या, चिंता, चिडचिडे वर्तन, तणाव, खराब शैक्षणिक कामगिरी आणि एकाग्रतेचा अभाव यांचा समावेश होतो.
१. भ्रम: वास्तवात मूळ नसलेल्या खोट्या समजुती. तसेच, कल्पनारम्य आणि वास्तविकता यांच्यातील अडथळा अचानक मोडतो.
२. हॅलुसिनेशनः अस्तित्वात नसलेल्या गोष्टी पाहणे किंवा ऐकणे. आवाज ऐकणे हा भ्रमाचा सर्वात सामान्य प्रकार आहे.
३. अव्यवस्थित विचार (बोलणे): बोलत असताना स्किझोफ्रेनिया असलेल्या लोकांना त्यांचे विचार व्यवस्थित मांडण्यात वारंवार अडचणी येतात. त्यांना एका विषयावर लक्ष केंद्रित करण्यासाठी संघर्ष करावा लागू शकतो. गंभीर प्रकरणांमध्ये, गोंधळलेल्या किंवा कंफ्युज वाक्यांमुळे ते काय बोलत आहेत ते समजू शकत नाही.
४. नकारात्मक लक्षणे: याचा अर्थ सामान्यपणे कार्य करण्याची क्षमता कमी होणे किंवा कमी होणे होय. जसे की कमी उर्जा, प्रेरणेचा अभाव, स्वच्छतेच्या आणि सौंदर्याच्या सवयी, कमी बोलणे आणि गोंधळलेली वाक्ये इ.
स्किझोफ्रेनियाची कारणे
स्किझोफ्रेनियाचे पुष्टी झालेले असे एकच कारण नाही. अनेक घटक आणि परिस्थिती आहेत. यापैकी काही आहेत:
- अनुवांशिक घटक: जर कुटुंबातील कोणालाही स्किझोफ्रेनिया झाला नसेल, तर तो असण्याची शक्यता १% पेक्षा कमी आहे. जर एखाद्या व्यक्तीच्या पालकांपैकी एकाला याचे निदान झाले असेल तर धोका वाढतो.
- जन्मापूर्वी मेंदूच्या विकासाच्या समस्या.
- किशोरवयीन किंवा तरुण प्रौढ म्हणून माइंड अल्टरींग औषधे वापरणे.
- उच्च तणावाच्या वातावरणात असणे.
उपचार
- औषधोपचार, थेरपी आणि स्व-व्यवस्थापन पद्धती सामान्यतः स्किझोफ्रेनियाच्या उपचारांसाठी वापरली जातात, ज्याचा उद्देश लक्षणांची तीव्रता कमी करणे किंवा उपचार करणे आहे.
- लवकर निदान आणि उपचार महत्वाचे आहेत कारण ते चांगल्या परिणामाची शक्यता वाढवतात.
- स्किझोफ्रेनिया असलेल्या बर्‍याच लोकांसाठी, अँटीसायकोटिक औषधे ही उपचाराची सुरुवातीची पायरी आहे. स्किझोफ्रेनियाची लक्षणे कमी करण्यासाठी किंवा नियंत्रित करण्यासाठी, औषधे इतर प्रकारच्या औषधांच्या संयोजनात वारंवार वापरली जातात.
- मनोवैज्ञानिक हस्तक्षेप: रुग्णाच्या समर्थनामध्ये कुटुंबातील सदस्यांचा समावेश केल्याने मनोविकाराची पुनरावृत्ती होण्याची शक्यता कमी होते आणि व्यक्तीचे परिणाम वाढतात.
(Disclaimer : या लेखात देण्यात आलेली माहिती ही सर्वसामान्य ज्ञानावर आधारित असून 'हिंदुस्तान टाइम्स मराठी याची पुष्टी करत नाही. अवलंब करण्यापूर्वी तज्ज्ञांचा सल्ला घ्यावा.)
