World Braille Day: ब्रेल म्हणजे काय? जाणून घ्या सांकेतिक भाषेमागचा इतिहास आणि महत्त्व!

Louis Braille: अंध लोकांची एक वेगळी प्रणाली असते ज्याला ब्रेल म्हणतात. याच लिपीद्वारे ते वाचू आणि लिहू शकतात. ब्रेल ही भाषा नसून ती एक लेखन प्रणाली आहे. यामुळेच अंध व्यक्ती कोणत्याही मदतीशिवाय ब्रेलमध्ये लिहिलेली कोणतीही गोष्ट वाचू आणि समजू शकते. एक काळ असा होता जेव्हा आपण कल्पनाही करू शकत नव्हतो की अंध व्यक्ती वाचू शकतील. पण ब्रेलच्या रूपाने अंध व्यक्ती कोणाच्याही मदतीशिवाय वाचू शकत आहेत. पण ही ब्रेल प्रणाली तयार झाल्यानंतरही ती शंभर वर्षांसाठी स्वीकारली गेली नाही. वर्षे परंतु जेव्हापासून ही प्रणाली स्वीकारली गेली तेव्हापासून, दरवर्षी ४ जानेवारी रोजी, त्याच्या जन्मदिवशी, त्याचे शोधक लुई ब्रेल यांच्या सन्मानार्थ जागतिक ब्रेल दिन साजरा करतो.

लुई ब्रेल कोण होते?

लुई ब्रेल हे फ्रान्समधील कुप्रे गावचे होते. त्यांचा जन्म ४ जानेवारी १८०९ रोजी झाला. लुईस एका मध्यमवर्गीय कुटुंबातून आला होता, त्याचे वडील सायमन रॅले ब्रेल हे शाही घोड्यांची काठी होते. आर्थिक अडचणींमुळे लुईस वडिलांना त्यांच्या कामात मदत करत असे.

ब्रेलची कल्पना कशी सुचली?

लुईसला अंध मुलांच्या शाळेत प्रवेश मिळाला. जेव्हा तो १२ वर्षांचा होता तेव्हा त्याला समजले की सैन्यासाठी एक विशेष सायफर कोड बनवला गेला आहे ज्याद्वारे संदेश अंधारातही वाचता येतील. लुईस त्याच्या शालेय धर्मगुरूला भेटला आणि त्याला सायफर कोडचा निर्माता कॅप्टन चार्ल्स बार्बरला भेटायला सांगितले. त्यांच्या मदतीने लुईस यांनी अंध लोकांसाठी लिपी तयार करण्याचे काम सुरू केले. ८ वर्षांच्या मेहनतीनंतर आणि अनेक आवर्तनानंतर, 1829 मध्ये त्यांनी ६ मुद्यांवर उद्धृत केलेली स्क्रिप्ट तयार केली, परंतु ती ओळखली गेली नाही.

लुईसची ही लिपी हळूहळू अंध लोकांमध्ये लोकप्रिय होत होती. परंतु ब्रेल लिपी शिक्षणतज्ज्ञांनी स्वीकारली नाही. लुईस या लिपीला अधिकृत मान्यता मिळालेली दिसली नाही, त्याच्या मृत्यूनंतर शंभर वर्षांनी त्याची लिपी ओळखली गेली.

(Disclaimer : या लेखात देण्यात आलेली माहिती ही सर्वसामान्य ज्ञानावर आधारित असून 'हिंदुस्तान टाइम्स मराठी याची पुष्टी करत नाही.)