Gandhi Jayanti : “जेव्हा गांधीजी आपल्याच पत्नी कस्तुरबा यांच्यावर रागावतात”, नेमकं काय घडले होतं?

राष्ट्रपिता महात्मा गांधी यांची आज १५३ वी जयंती आहे. संपूर्ण जग गांधीजींच्या आदर्शांवर चालते. अहिंसा हे त्यांचे सर्वात मोठे शस्त्र होते. त्यांनी जीवनभर सत्य आणि अहिंसा आणली. मोहन दास करमचंद गांधी यांच्याशी संबंधित अशा अनेक कथा आहेत, ज्या कदाचित सर्वांना माहीत असतील. असाच एक किस्सा आहे, जेव्हा गांधीजी आपल्या पत्नी कस्तुरबा गांधींवर अवघ्या ४ रुपयांसाठी रागावले होते. चला जाणून घेऊया ती कथा.

या घटनेचा खुलासा खुद्द महात्मा गांधींनी १९२९ मध्ये एका लेखात केला होता. त्यांनी प्रकाशित केलेल्या नवजीवन या साप्ताहिकात या घटनेचा उल्लेख करण्यात आला आहे. गांधीजी सांगतात की एकदा त्यांना त्यांची पत्नी कस्तुरबा हिच्यावर रागावले कारण तिने त्यांच्याकडे बेहिशोबी चार रुपये सापडले होते.

वृत्तसंस्था पीटीआयच्या म्हणण्यानुसार, गांधीजी म्हणायचे की कस्तुरबा यांच्याकडे अनेक शक्ती आहेत, परंतु त्यांच्यात काही "कमकुवतता" देखील होत्या ज्याचा त्यांच्या गुणांवर परिणाम झाला. गांधीजी म्हणतात, "त्यांनी आपल्या पत्नीचे कर्तव्य चोख बजावले आणि त्यांच्याकडे असलेल्या सर्व पैशाची माहिती दिली, तरीही स्त्रीसुलभ सांसारिक इच्छा कस्तुरबांमध्ये कायम राहिली."

४ रुपये अनोळखी व्यक्तींनी सादर केले

गांधीजी सांगतात की काही अनोळखी लोकांनी कस्तुरबा यांना चार रुपये दिले. मात्र कार्यालयात पैसे भरण्याऐवजी स्वत:कडेच ठेवले. गांधी पुढे म्हणतात की, "एक-दोन वर्षांपूर्वी, त्यांनी (कस्तुरबा) आपल्याजवळ एक किंवा दोनशे रुपये ठेवले होते जे वेगवेगळ्या प्रसंगी वेगवेगळ्या व्यक्तींकडून भेट म्हणून मिळाले होते. आश्रमाचे नियम असे आहेत की कोणीही कोणाकडून मिळालेली कोणतीही भेट त्याच प्रकारे ठेवू शकत नाही. तेव्हा ते चार रुपये आपल्याकडे ठेवणे बेकायदेशीर होते.

किती खुला भेद

गांधीजी त्यांच्या लेखात पुढे म्हणतात, "चोर आश्रमात शिरले तेव्हा पत्नीचा 'गुन्हा' उघड झाला. सुदैवाने ते ज्या खोलीत गेले, त्या खोलीत त्यांना काहीही सापडले नाही. मात्र, जेव्हा आश्रमवासीयांना ही गोष्ट कळली तेव्हा कस्तुरबा खूप घाबरल्या होत्या. त्यांनी ठेवलेले ते चार रूपये नीट आहेत की नाहीत हे पाहायला त्या उत्सूक होत्या.

गांधी पुढे सांगतात की हे कळल्यानंतर कस्तुरबांनी नम्रपणे पैसे परत केले आणि शपथ घेतली की त्या असंकाही पुन्हा कधीही करणार नाहीत. गांधींच्या म्हणण्यानुसार, "मला विश्वास आहे की त्यांचा प्रामाणिकपणा हे त्यांनी केलेला पश्चात्ताप होता. भूतकाळात चूक झाली असेल किंवा भविष्यात ती पुन्हा तीच गोष्ट करताना पकडले गेले तर त्यांनी आपण आश्रम सोडून जाऊ, असा संकल्प केला असल्याचं सांगितलं होतं असंही गांधाजी म्हणाले होते."