हिंदू धर्मात पितृपक्षात देह सोडणाऱ्या पितरांच्या आत्म्याच्या शांतीसाठी तर्पण अर्पण करण्याची परंपरा आहे, याला श्राद्ध म्हणतात. जर तुम्ही तुमच्या पूर्वजांसाठी श्राद्ध विधी करत असाल तर तुम्हाला ते करण्याची पद्धत आणि शुभ वेळ माहिती असायला हवी. या वर्षी पितृ पक्ष १८ सप्टेंबरपासून ते २ ऑक्टोबरपर्यंत चालणार आहे. ज्या लोकांच्या पूर्वजांची तारीख पौर्णिमा आहे, ते १७ सप्टेंबरला पौर्णिमा श्राद्ध करतील. १८ सप्टेंबर रोजी प्रतिपदा श्राद्ध साजरे होणार आहे.
श्राद्ध म्हणजे भक्तिभावाने केलेले कर्म होय. असे मानले जाते की, मृत्यूनंतरचा देव यमराज या काळात आत्म्याला मुक्त करतो, जेणेकरून तो आपल्या कुटुंबातील सदस्यांकडे जाऊन प्रसाद घेऊ शकेल. पितृपक्षात पूर्वजांचे स्मरण केले जाते. पुराणातही यासंबंधी महत्त्वाचे वर्णन आढळते.
पितरांना कोणत्या वेळी नैवेद्य दाखवावा हे जाणून घेणेही खूप महत्त्वाचे आहे. यावेळी सूर्याला जल अर्पण केल्याने आणि तर्पण केल्याने हे श्राद्ध विधी पितरांपर्यंत पोहोचते असे म्हणतात. यासाठी तीन कालखंड वापरले जातात. त्याला कुतुप काल, रोहीन काल आणि अपराहन काल म्हणतात. कुतुप काळची वेळ ११:३६ ते १२:२५ पर्यंत आहे. रोहीन काळची वेळ १२:२५ ते १:१४ आहे. दुपारी १:१४ ते ३:४१ पर्यंत वेळ आहे.
शास्त्रानुसार सकाळ-संध्याकाळ देवतांची पूजा केली जाते. दुपारी १२ वाजता पितरांचे श्राद्ध केले जाते. सूर्याला अग्नीचे उगमस्थानही मानले गेले आहे. यज्ञ देवतांना अन्न देण्यासाठी केले जातात. ज्योतिषांच्या मते पितरांची पूजा करण्यासाठी आणि श्राद्ध विधी करण्यासाठी हा काळ अतिशय शुभ मानला जातो. यावेळी केलेला नैवेद्य पितर स्वीकारतात.
भाद्रपद महिन्याच्या कृष्ण पक्षातील प्रतिपदेपासून येणाऱ्या अमावस्या तिथीला पितरांची तिथी म्हणतात. १८ सप्टेंबर ते २ ऑक्टोबर हा काळ आपल्या पूर्वजांना स्मरण करण्याचा काळ आहे. त्यांच्या आत्म्याच्या शांतीसाठी तर्पण, श्राद्ध, पिंड दान आणि इतर धार्मिक विधी केले जातात. मान्यतेनुसार, या काळात पूर्वज आपल्या कुटुंबातील सदस्यांना आशीर्वाद देण्यासाठी पृथ्वीवर येतात. पितृपक्षात पितरांना भक्तीभावाने भोजन, दान आणि तर्पण अर्पण करण्याचे विशेष महत्त्व आहे.
टीप : ही माहिती केवळ श्रद्धा आणि विविध माध्यमांवर आधारित आहे.अनुकरण करण्याआधी संबंधित क्षेत्रातील तज्ज्ञांचा सल्ला घ्यावा.