हिंदू धर्मात दिवाळीला खूप महत्त्व आहे. हा एक मोठा सण आहे. या दिवशी गणेश आणि माता लक्ष्मीची पूजा केली जाते. त्यांचा आशीर्वाद वर्षभर राहतो. भक्तांच्या सर्व मनोकामना पूर्ण होतात. यावेळी दिवाळीत लक्ष्मी पूजन ३१ ऑक्टोबरला साजरी करायची की १ नोव्हेंबरला, अशी शंका लोकांच्या मनात कायम आहे. यंदा आश्विन अमावस्येची तारीख एका दिवसाऐवजी दोन दिवसांवर येत असल्याने दिवाळीच्या तारखेबाबत संभ्रम आहे.
सनातन धर्मात तिथी, व्रत आणि सण यांची गणना वैदिक दिनदर्शिकेच्या आधारे केली जाते. पंचांगानुसार दरवर्षी आश्विन महिन्यातील अमावस्या तिथीला दिव्यांचा सण दिवाळी साजरी केली जाते, मात्र यावेळी अमावस्या तिथी दोन दिवसांवर असल्याने दिवाळीच्या तारखेबाबत संभ्रम निर्माण झाला आहे. कारण अमावस्या तिथी ३१ ऑक्टोबर ते १ नोव्हेंबरपर्यंत आहे.
वैदिक पंचांगानुसार हिंदू धर्मात कोणतेही सण-उत्सव किंवा व्रत-वैकल्याची सुरवात उदया तिथीला केली जाते. उदया तिथीला विशेष महत्व आहे. परंतू दीपावलीचा विचार केला तर, या दिवशी प्रदोष काळात पूजा केली जाते. यामुळे काही लोक उदया तिथीनुसार १ नोव्हेंबरला लक्ष्मी पूजन साजरा करतील. परंतू दिवाळीला लक्ष्मी पूजा नेहमी प्रदोष काळापासून ते मध्यरात्रीच्या मध्ये करतात. यामुळे ३१ ऑक्टोबर २०२४ रोजी लक्ष्मी पूजन करणे शुभ मानले जात आहे.
वैदिक दिनदर्शिकेनुसार, यावर्षी अमावस्या तिथी ३१ ऑक्टोबर रोजी दुपारी ३ वाजून १२ मिनिटांनी सुरू होईल, जी १ नोव्हेंबरला संध्याकाळी ६ वाजून १६ मिनिटांनी समाप्त होईल. अशाप्रकारे, दिवाळीच्या सर्व प्रकारच्या वैदिक अटी ३१ ऑक्टोबर रोजी लागू होतील तर १ नोव्हेंबर २०२४ रोजी अमावस्या तिथी सूर्योदयापर्यंत असेल.
तंत्र-मंत्र साधना आणि तांत्रिक कार्यांसाठी निशिथ काळात पूजा करणे अधिक फायदेशीर मानले जाते. ३१ ऑक्टोबर रोजी निशिथ काळच्या पूजेचा शुभ मुहूर्त रात्री ११ वाजून ३९ मिनिटे ते १२ वाजून ३१ मिनिटापर्यंत असेल.
समुद्रमंथनाच्यावेळी क्षीरसागरातून माता लक्ष्मी प्रकट झाली होती. म्हणूनच या दिवशी त्यांची पूजा केली जाते. म्हणून या दिवशी लोक आपली घरे सजवून देवी लक्ष्मीचे स्वागत करतात आणि तिची पूजा करतात. असे मानले जाते की लक्ष्मी-विष्णूचा विवाह देखील दिवाळीच्या रात्री झाला होता.
लक्ष्मी प्रकाश, सौंदर्य, सौभाग्य आणि संपत्तीची देवी आहे. यश मिळवण्यासाठी लक्ष्मीची साधारणपणे पूजा केली जाते, पण आळशी असलेल्या किंवा तिच्याकडे केवळ संपत्ती म्हणून काम करण्याची इच्छा नसलेल्या लोकांकडे ती जास्त काळ टिकत नाही असे सांगितले जाते.