कार्तिक पौर्णिमेला सनातन धर्मात अनन्यसाधारण महत्त्व आहे. हा दिवस दामोदर म्हणूनही ओळखला जातो. खडेश्वरी मंदिराचे पुजारी राकेश पांडे सांगतात की, दामोदर हे भगवान विष्णूचे नाव आहे. कार्तिक पौर्णिमेचा दिवस अत्यंत पवित्र आणि शुभ मानला जातो. शुक्रवारी कार्तिक पौर्णिमेला कार्तिक स्वामींचे दर्शन होणार आहे. मान्यतेनुसार या दिवशी पवित्र नद्यांमध्ये स्नान केल्यास पुण्यफळ मिळते. कार्तिक पौर्णिमेला देव दिवाळी असेही म्हणतात. कार्तिक पौर्णिमेला त्रिपुरारी किंवा त्रिपुरी पौर्णिमा असेही म्हणतात.
यावर्षी कार्तिक पौर्णिमेची तिथी शुक्रवार, १५ नोव्हेंबर रोजी सकाळी ६ वाजून १९ मिनिटांनी सुरू होत असून, अर्धरात्री २ वाजून ५८ मिनिटांपर्यंत चालणार आहे. मात्र, पौर्णिमेच्या दिवशी भद्राचीही सावली पडणार आहे. भद्रा दुपारी ४ वाजून ३८ मिनिटांपर्यंत चालेल. ज्योतिषशास्त्रानुसार या दिवसातील भद्रा दिवसातून दोन तास अशुभ मानली जाते. मात्र, शुक्रवारी भद्रा कल्याणी हा दिवस आहे.
शास्त्रात कार्तिक पौर्णिमेच्या दिवशी गंगा स्नान करण्याचे खूप महत्त्व सांगितले आहे. या दिवशी गंगेत स्नान केल्याने वर्षभर गंगा स्नान केल्याचे फळ मिळते. या दिवशी दिवे दान करणे आणि विशेषत: देवी लक्ष्मीची पूजा केल्याने शुभ परिणामांची प्राप्ती वाढते. भगवान विष्णूचा मत्स्य अवतार कार्तिक पौर्णिमेला झाला, मत्स्य अवतार हा भगवान विष्णूच्या दहा अवतारांपैकी पहिला अवतार मानला जातो.
कार्तिक पौर्णिमेला शक्ती मंदिर, खडेश्वरी मंदिर, भुईनफोड मंदिरासह सर्व मंदिरांमध्ये दीपदान महोत्सवाचे आयोजन करण्यात आले आहे. ही तिथी देव दिवाळी म्हणून साजरी केली जाते. भाविक दीपदान करतात. कार्तिक पौर्णिमेच्या दिवशी संध्याकाळी तुळस, भगवान विष्णू आणि भगवान शिव यांच्या मंदिरात जाऊन दीपदान करावे. ११, २१, ५१ अशा संख्येत किंवा जास्तीत जास्त दीपदान करा, यामुळे अनेक पटीने फळ मिळते.
अभिजित मुहूर्त सकाळी ११.०७ ते ११.५० पर्यंत दीपदान मुहूर्त
अमृत काळ सायंकाळी ५.३८ ते ७.०३ या वेळेत दीपदान करावे.
कार्तिक पौर्णिमेच्या संध्याकाळी घर, मंदिरे, पिंपळाची झाडे आणि तुळशीच्या झाडांजवळ दिवे लावावेत आणि गंगासारख्या पवित्र नद्यांमध्ये दिवे दान करावेत. रात्री चंद्राची पूजा करावी. या दिवशी गायीला जरूर खाऊ घाला. कार्तिक पौर्णिमेला देव दिवाळी साजरी करण्याला विशेष महत्त्व आहे. धार्मिक मान्यतेनुसार, या दिवशी सर्व देवी-देवता स्वर्गातून पृथ्वीवर येतात आणि नद्यांच्या काठावर दिवाळी साजरी करतात. त्यामुळे या देवाला दिवाळी असेही म्हणतात.