वैद्यकीय क्षेत्रातील 'नोबेल' अमेरिकन शास्त्रज्ञ व्हिक्टर अम्ब्रोस, गॅरी रुवकुन यांना जाहीर, कशावर केलंय संशोधन?

वैद्यकीय क्षेत्रातील नोबेल विजेत्यांची निवड स्वीडनच्या कॅरोलिंस्का इन्स्टिट्यूटच्या नोबेल असेंब्लीद्वारे केली जाते. शास्त्रज्ञांनी म्हटले आहे की त्यांच्या या शोधामुळे जनुके नियमनाचे एक नवीन तत्त्व समोर आले आहे. हे तत्व मानवासह बहुपेशीय जीवांसाठी अत्यंत महत्त्वाचे असल्याचे सिद्ध झाले आहे.

व्हिक्टर अ‍ॅम्ब्रोस आणि गॅरी रुवाकुन या दोन अमेरिकन शास्त्रज्ञांना २०२४ सालचे वैद्यकशास्त्रातील नोबेल पारितोषिक जाहीर झाले आहे. या दोन शास्त्रज्ञांनी मायक्रोआरएनएचा शोध लावला. 

वैद्यकीय क्षेत्रातील नोबेल विजेत्यांची निवड स्वीडनच्या कॅरोलिन्स्का इन्स्टिट्यूट मेडिकल युनिव्हर्सिटीच्या नोबेल असेंब्लीद्वारे केली जाते. विजेत्यांना ११ दशलक्ष स्वीडिश मुकुट (१.१ दशलक्ष डॉलर) म्हणजेच ८.९० कोटी रुपये दिले जातात.

नोबेल असेंब्लीने म्हटले आहे की, दोन्ही शास्त्रज्ञांनी मायक्रो आरएनएचा शोध लावला आहे,  जो मानवासह सजीवांचा विकास आणि कार्य कसे होते हे समजून घेण्यासाठी त्यांचा शोध महत्त्वाचा आहे, असे निवेदनात म्हटले आहे. हा एक लहान रेणू आहे जो जनुक क्रियाकलाप नियमित करण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतो.  

वैद्यकीय क्षेत्रातील एकूण २२७ विजेत्यांना आतापर्यंत नोबेल पारितोषिक देण्यात आले असून, त्यापैकी केवळ १३ महिलांना हा पुरस्कार मिळाला आहे. विजेत्याला ११ दशलक्ष स्वीडिश क्रोना (सुमारे १० लाख अमेरिकन डॉलर) असे या पुरस्काराचे स्वरूप आहे. स्वीडनचे शास्त्रज्ञ आल्फ्रेड नोबेल यांच्या नावावरून हा पुरस्कार दिला जातो.

नोबेल विद्यापीठाच्या पुण्यतिथीनिमित्त १० डिसेंबर रोजी होणाऱ्या समारंभात पारितोषिक विजेत्यांना त्यांचे पारितोषिक प्रदान करण्यासाठी आमंत्रित केले जाते. वैद्यकशास्त्राबरोबरच भौतिक शास्त्रातील नोबेल विजेत्यांची घोषणा मंगळवारी, रसायनशास्त्रातील नोबेल विजेत्यांची बुधवारी आणि साहित्यातील नोबेल विजेत्यांची घोषणा गुरुवारी होणार आहे. शांततेचा नोबेल पुरस्कार शुक्रवारी आणि अर्थशास्त्राचा नोबेल पुरस्कार १४ ऑक्टोबर रोजी जाहीर होणार आहे.

दरवर्षीप्रमाणे यंदाही विज्ञान, साहित्य आणि मानवतावादी क्षेत्रातील सर्वात प्रतिष्ठेचा नोबेल पुरस्कारांच्या मालिकेतील हा पहिलाच पुरस्कार आहे, तर उर्वरित पाच पुरस्कारांची घोषणा ७ ते १४ ऑक्टोबर दरम्यान करण्यात येणार आहे. स्वीडिश डायनामाइटशोधक आणि उद्योगपती अल्फ्रेड नोबेल यांच्या इच्छेनुसार तयार करण्यात आलेले हे पुरस्कार १९०१ पासून विज्ञान, साहित्य आणि शांतता क्षेत्रातील यशासाठी दिले जात आहेत, तर नंतर अर्थशास्त्राचा समावेश करण्यात आला.

२०२३ चे वैद्यकशास्त्रातील नोबेल पारितोषिक कॅटलिन कारिको आणि ड्रू वेसमन यांना देण्यात आले. या दोघांनाही त्यांच्या शोधासाठी सन्मानित करण्यात आले, ज्यामुळे कोविड -१९ विरूद्ध प्रभावी एमआरएनए लस विकसित झाली.