बदलापूर प्रकरणानंतर केंद्रीय शिक्षण मंत्रालयाकडून सर्व राज्यातील शाळांना सुरक्षिततेबाबत मार्गदर्शक सूचना जारी!
Guidelines on school safety and security : शिक्षण मंत्रालयाने सर्व राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांना "शालेय सुरक्षा आणि सुरक्षा मार्गदर्शक तत्त्वे-२०२१" लागू करण्याचे निर्देश जारी केले आहेत.
बदलापूरमधील शाळेत दोन चिमुकल्या मुलींवर झालेल्या लैंगिक अत्याचारामुळे देश हादरला आहे. या घटनेनंतर महाराष्ट्रात संतापाचा आगडोंब उसळला आहे. राज्य सरकारने विद्यार्थ्यांच्या सुरक्षिततेसाठी नियमावली लागू केली आहे. त्यानंतर आता केंद्रीय शिक्षण मंत्रालयाकडूनही देशातील सर्व राज्यातील व केंद्र शासित प्रदेशांतील शाळांमध्ये विद्यार्थ्यांची सुरक्षा आणि कल्याण सुनिश्चित करण्यासाठी महत्त्वपूर्ण निर्णय जारी केला आहे. केंद्रीय मंत्रालयाने सर्व राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांना ‘शालेय सुरक्षा आणि सुरक्षिततेबाबतच्या मार्गदर्शक सूचना’ लागू करण्याचे निर्देश दिले आहेत.
शिक्षण मंत्रालयाने सर्व राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांना शैक्षणिक संस्थांमधील मुलांचे संरक्षण वाढविण्यासाठी "शालेय सुरक्षा आणि सुरक्षा विषयक मार्गदर्शक तत्त्वे-२०२१" लागू करण्याचे निर्देश जारी केले आहेत. २०१७ च्या रिट पिटीशन (फौजदारी) क्रमांक १३६ आणि २०१७ च्या (दिवाणी) क्रमांक ८७४ मध्ये सर्वोच्च न्यायालयाने दिलेल्या निर्देशांनंतर हे पाऊल उचलण्यात आले आहे.
लैंगिक अत्याचारांपासून बालकांचे संरक्षण (पॉक्सो) कायद्याशी सुसंगत असलेली ही मार्गदर्शक तत्त्वे सरकारी, सरकारी अनुदानित आणि खाजगी शाळांमधील शाळा व्यवस्थापनासाठी स्पष्ट उत्तरदायित्व स्थापित करण्यासाठी तयार करण्यात आली आहेत. प्रमुख बाबींमध्ये प्रतिबंधात्मक शिक्षण, अहवाल प्रक्रिया, कायदेशीर तरतुदी, समर्थन सेवा आणि शिक्षणासाठी अनुकूल सुरक्षित वातावरण तयार करणे यांचा समावेश आहे.
मंत्रालयाने राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांना त्यांच्या कार्यक्षेत्रात या मार्गदर्शक तत्त्वांच्या अधिसूचनेच्या स्थितीबद्दल अद्ययावत माहिती देण्याची विनंती केली आहे. ही मार्गदर्शक तत्त्वे सुरुवातीला १ ऑक्टोबर २०२१ रोजी प्रसारित करण्यात आली होती आणि ती सल्लागार स्वरूपाची आहेत, ज्यामुळे राज्यांना स्थानिक गरजा भागविण्यासाठी लवचिकता मिळते. बालसुरक्षेबाबत च्या निष्काळजीपणाबाबत ते 'झिरो टॉलरेंस पॉलिसी'वर भर देतात.
या मार्गदर्शक तत्त्वांचा उद्देश विद्यार्थ्यांसह सर्व भागधारकांमध्ये मुलांच्या सर्वांगीण विकासासाठी सुरक्षित आणि सुरक्षित शाळेचे वातावरण तयार करण्याच्या गरजेबद्दल समज निर्माण करणे आणि सुरक्षा आणि सुरक्षिततेच्या विविध पैलूंवर आधीच उपलब्ध असलेल्या कायदे, धोरणे, कार्यपद्धती आणि मार्गदर्शक तत्त्वांबद्दल विविध भागधारकांना जागरूक करणे आहे. शारीरिक, सामाजिक-भावनिक, संज्ञानात्मक आणि नैसर्गिक आपत्तींसाठी विशिष्ट.
विविध भागधारकांना सक्षम करण्यासाठी आणि या मार्गदर्शक तत्त्वांच्या अंमलबजावणीत त्यांच्या भूमिकेबद्दल स्पष्टता आणण्यासाठी मार्गदर्शक तत्त्वे तयार केली गेली आहेत.
शाळांमध्ये मुलांना सुरक्षित ठेवण्याची जबाबदारी (मुलांना ये-जा करताना, शाळेत जाण्यासाठी किंवा शाळेच्या वाहतुकीने त्यांच्या घरी परत जाताना) शाळा व्यवस्थापन आणि खाजगी/विनाअनुदानित शाळांमधील मुख्याध्यापक व शिक्षक आणि शासकीय/शासकीय अनुदानित शाळांच्या बाबतीत शाळाप्रमुख/प्रभारी मुख्याध्यापक, शिक्षक व शिक्षण प्रशासन यांची जबाबदारी निश्चित करणे.