प्रवाशांचा प्रवास अधिक सोयीस्कर व्हावा आणि रेल्वेचा वेग वाढावा, या उद्देशाने भारतीय रेल्वेने नुकतेच एक नवे पाऊल उचलले आहे. रेल्वेमंत्री अश्विनी वैष्णव यांनी वंदे इंडिया स्लीपर ट्रेनच्या पहिल्या प्रोटोटाइपचे अनावरण केले. राजधानी एक्स्प्रेस आणि तेजस एक्स्प्रेससारख्या प्रीमियम गाड्यांपेक्षा ही गाडी चांगली असल्याचे म्हटले जात आहे. बेंगळुरूस्थित बीईएमएल या कंपनीने या गाडीची निर्मिती केली आहे.
वंदे भारत स्लीपर ट्रेन ही भारतीय रेल्वेच्या अत्याधुनिक तंत्रज्ञान आणि प्रवासी सुविधांनी सुसज्ज आहे. यात अत्याधुनिक सोयी-सुविधा तर असतीलच, पण प्रवाशांची गरज आणि सोयी-सुविधा लक्षात घेऊन त्याची रचना करण्यात आली आहे. ट्रेनचा वेग आणि आरामदायी सीटसोबतच अत्याधुनिक तंत्रज्ञानाचाही यात वापर करण्यात आला आहे. रेल्वेमंत्री अश्विनी वैष्णव यांनी माहिती दिली की, भारतीय रेल्वे चार नवीन गाड्यांवर काम करत आहे ज्यामुळे देशाच्या प्रवासाचा अनुभव बदलेल. यामध्ये वंदे इंडिया चेअर कार, वंदे इंडिया स्लीपर, वंदे मेट्रो आणि अमृत इंडिया या चार गाड्यांचा समावेश आहे. यापैकी वंदे इंडियाने देशातील अनेक शहरांना जोडले आहे.
भारतीय रेल्वेने सर्वसामान्यांच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी अमृत इंडिया एक्सप्रेस नावाची नवीन श्रेणी सुरू केली आहे. गेल्या वर्षी डिसेंबरमध्ये ही गाडी सुरू झाली होती. या पुश-पुल गाड्यांच्या प्रत्येक टोकाला एक इंजिन असून सध्या सेकंड क्लास स्लीपर आणि जनरल क्लासचे अनारक्षित डबे आहेत. गरीब रथप्रमाणेच ही ट्रेन सर्वसामान्यांसाठी चालवली जाते. यात नॉन एसी डबे आणि अनारक्षित तिकिटे आहेत.
अमृत इंडिया ट्रेन भारताच्या कानाकोपऱ्याला जोडण्याचे काम करेल. यात आधुनिक तंत्रज्ञान आणि सुविधा आहेत, ज्यामुळे प्रवाशांसाठी प्रत्येक प्रवास खास होईल. अमृत इंडिया एक्स्प्रेसमध्ये प्रत्येक टोकाला डब्ल्यूएपी ५ इंजिन आहे, ज्यात प्रत्येकी ६,००० एचपीचे इंजिन आहे. या लोकोमोटिव्हची रचना वंदे इंडिया ट्रेनप्रमाणेच करण्यात आली आहे. ही गाडी ताशी १३० किमी वेगाने धावू शकते.
भारतीय रेल्वेच्या म्हणण्यानुसार, वंदे इंडिया स्लीपर ट्रेन भारतातील लांब पल्ल्याच्या प्रवासात क्रांती घडवणार आहे. वंदे इंडिया प्लॅटफॉर्मवर तयार करण्यात आलेली नवीन ट्रेन प्रवाशांना सध्याच्या राजधानी एक्सप्रेस गाड्यांपेक्षा चांगला पर्याय उपलब्ध करून देईल. वंदे इंडिया स्लीपर ट्रेनमुळे जागतिक दर्जाची प्रवासी आरामदायी, शॉक फ्री प्रवास आणि वेगाचे उत्तम पर्याय उपलब्ध होतील. ही स्वयंचलित गाडी ताशी १६० किमी वेगाने धावू शकेल.
या गाड्यांमध्ये जीएफआरपी पॅनेल, स्वयंचलित बाह्य प्रवासी दरवाजे आणि सेन्सरवर चालणारे इंटर-कम्युनिकेशन दरवाजे यासह अत्याधुनिक इंटिरिअर असेल. या गाड्यांमध्ये आधुनिक प्रवासी सुविधा, पुरेसे सामान साठवणे, मॉड्युलर पॅन्ट्री, पब्लिक अनाउंसमेंट आणि व्हिज्युअल इन्फॉर्मेशन सिस्टीम, इंटरनल डिस्प्ले पॅनेल, सिक्युरिटी कॅमेरे आणि एसी फर्स्ट क्लास कोचमध्ये गरम पाण्याचे शॉवर असतील. राजधानी एक्स्प्रेसच्या तुलनेत वंदे इंडिया स्लीपर ट्रेनच्या बर्थमध्ये प्रवाशांना चांगल्या सोयीची अपेक्षा आहे. बर्थमध्ये आराम वाढविण्यासाठी अतिरिक्त कुशनिंग केले जाईल आणि अधिक सुखद अनुभव देण्यासाठी वरच्या बर्थमध्ये प्रवेश करण्यासाठी वापरल्या जाणार्या जिन्याची पुनर्रचना करण्यात आली आहे.
वंदे इंडिया चेअर कार ट्रेन खास डे ट्रिपसाठी डिझाइन करण्यात आली आहे. यामध्ये प्रवाशांना आधुनिक आणि आरामदायी आसनांचा अनुभव मिळत आहे. या ट्रेनमध्ये वातानुकूलन, वायफाय आणि आधुनिक इन्फोटेनमेंट सिस्टिम सारख्या सुविधा आहेत. ही ट्रेन इंटरसिटी ट्रिपसाठी अतिशय योग्य आहे, जिथे प्रवासी कमी वेळेत आपल्या गंतव्यस्थानी पोहोचत आहेत.
२०१९ मध्ये सुरू झालेल्या वंदे इंडिया एक्स्प्रेस गाड्या भारतीय रेल्वे नेटवर्कवरील प्रवाशांच्या बदलत्या प्रवासाच्या अनुभवाचा चेहरा बनल्या आहेत. प्रवाशांना जागतिक दर्जाचा प्रवासाचा अनुभव मिळावा या उद्देशाने या स्वयंचलित गाड्या सुरू करण्यात आल्या. सेमी हाय स्पीड ट्रेन ताशी १६० किमी वेगाने धावू शकते. संपूर्ण ट्रेन एसी आहे. या चेअर कार ट्रेनमध्ये पर्सनल रीडिंग लाइट्स, युरोपियन स्टाईल सीट, बायो व्हॅक्यूम टॉयलेट्स, एलईडी लाइटिंग सिस्टीम, वाइड लगेज रॅक, पॅसेंजर इन्फॉर्मेशन स्क्रीन, पॅनोरॅमिक खिडक्या, धूळमुक्त वातावरणासाठी पूर्णपणे सील बंद गँगवे, स्वयंचलित इंटरकनेक्टिंग दरवाजे, ड्रायव्हर-नियंत्रित प्रवेश/एक्झिट दरवाजे इत्यादी उड्डाणासारखी वैशिष्ट्ये आहेत.
वंदे मेट्रो ट्रेन अशा प्रवाशांसाठी आहे ज्यांना शहरांमधील अंतर कमी वेळेत पार करायचे आहे. या गाड्या खास महानगरांसाठी तयार करण्यात आल्या आहेत. ट्रेनचा वेग आणि सुविधांमुळे प्रवाशांना गंतव्यस्थानापर्यंत जलद पोहोचण्यास मदत होईल. वंदे इंडिया गाड्यांपासून प्रेरणा घेत वंदे मेट्रो हा स्वयंचलित ट्रेन संच आहे जो प्रवाशांना कमी अंतराच्या आंतरशहर प्रवासासाठी जलद, वातानुकूलित प्रवासाचे पर्याय उपलब्ध करून देईल. या गाडीची क्षमता ताशी १३० किमी वेगाने धावण्याची असेल. वंदे मेट्रोच्या प्रत्येक डब्यात १०० प्रवासी आणि अतिरिक्त २०० प्रवासी उभे राहू शकतील.
प्रवाशांची सोय आणि सुरक्षितता वाढवण्यासाठी वंदे मेट्रो ट्रेनमध्ये विविध सुविधा असतील. यामध्ये सुरक्षेसाठी सीसीटीव्ही आणि कॅमेरे, रिअल टाइम माहितीसाठी एलसीडी डिस्प्लेसह पीआयएस प्रणाली आणि चांगल्या स्वच्छतेसाठी व्हॅक्यूम इव्हेक्युशन सिस्टमसह मॉड्युलर टॉयलेटचा समावेश आहे. या गाड्यांमध्ये एरोडायनामिक डिझाइन केलेले ड्रायव्हिंग एंड आणि पूर्णपणे सील केलेले गँगवे असतील जेणेकरून सुरळीत कामकाज सुनिश्चित होईल. प्रवाशांना समकालीन डिझाइनसह हलक्या कुशन सीट, डिफ्यूज लाइटसह रुंद विहंगम सीलबंद खिडक्या आणि आल्हाददायक वातावरणासाठी रोलर ब्लाइंड्स मिळतील. अतिरिक्त वैशिष्ट्यांमध्ये रूट इंडिकेटर डिस्प्ले, इमर्जन्सी टॉक बॅक युनिट, मोबाइल चार्जिंग सॉकेट आणि कवच ट्रेन अँटी-कोलिजन सिस्टम इत्यादींचा समावेश आहे.