भारत आणि चीन दरम्यानच्या नात्यावर चढलेली बर्फाची चादर आता हळू-हळू हटू लागली आहे. याचे स्पष्ट उदाहरण आज नियंत्रण रेषेवर (LAC) पाहायला मिळाले. येथे दिवाळीनिमित्त भारतीय आणि चीनी सैनिकांना एकमेकांना मिठाई वाटली. दोन्ही देशांनी लडाखमधील दोन संवेदनशील प्वॉईंट डेमचोक आणि देपसांग मैदानांवरील अलगीकरणाची प्रक्रिया यशस्वीपणे पूर्ण केली. दिवाळीच्या निमित्त असे दृष्य समोर आले जे राजकीय मुत्सदेगिरीचा परिणाम मानले जात आहे. रिपोर्टनुसार चूशुल-मोल्डो सीमा बैठक स्थळावर मिठायांचे आदान-प्रदान केले गेले.
दिवाळीपूर्वी भारत आणि चीन यांच्यातील संबंधांवरील गोठलेला बर्फ वितळला आहे. पूर्व लडाखमधील प्रत्यक्ष नियंत्रण रेषेवरील (एलएसी) देपसांग आणि डेमचोक या दोन ठिकाणांहून भारत-चीन सैन्य मागे घेण्याची प्रक्रिया बुधवारी सायंकाळी पूर्ण झाली आहे. आता पूर्वीप्रमाणेच दोन्ही ठिकाणी गस्त सुरू करण्यात येणार आहे. ३१ ऑक्टोबरला दिवाळीच्या दिवशी दोन्ही देशांच्या सैनिकांनी एकमेकांचे तोंड गोड केले.
भारत आणि चीन यांच्यात नुकत्याच झालेल्या करारानुसार या महिन्याच्या अखेरपर्यंत सैन्य माघारी घेण्याचे उद्दिष्ट ठेवण्यात आले होते. सोमवारी परराष्ट्र सचिवांनी या कराराची घोषणा केली आणि मंगळवारपासून सैन्य मागे हटण्यास सुरुवात झाली. नियोजित वेळापत्रकानुसार हे काम पूर्ण झाले आहे. या करारानंतर लगेचच पंतप्रधान नरेंद्र मोदी आणि चीनचे राष्ट्राध्यक्ष शी जिनपिंग यांच्यात कझानमध्ये झालेल्या चर्चेतही त्याची जलद अंमलबजावणी झाली.
लष्कराच्या सूत्रांनी बुधवारी सांगितले की, दोन्ही ठिकाणचे सैन्य मागे हटले आहे. म्हणजेच एप्रिल २०२० मध्ये ते जिथे होते त्या ठिकाणी परतले आहेत. सैन्य माघारी गेल्यानंतर दोन्ही बाजू त्याला दुजोरा देत आहेत, त्यासाठी हवाई सर्वेक्षण केले जात आहे. ही प्रक्रियाही गुरुवारी पूर्ण होणे अपेक्षित आहे.
दोन्ही देशांच्या सैन्याच्या स्थानिक कमांडर्सच्या चर्चेनंतर गस्तीची पद्धत ठरविण्यात येईल, अशी माहिती सूत्रांनी दिली. ज्यानंतर ते सुरू होईल. लष्कराने कोणतीही तारीख दिलेली नसली तरी एक-दोन दिवसात ते प्रक्षेपित होण्याची शक्यता आहे. स्थानिक कमांडर सामान्यत: ब्रिगेडियरच्या खाली कर्नल दर्जाचे अधिकारी असतात. गलवान, पँगाँग लेक नॉर्थ, पँगाँग लेक साऊथ, हॉट स्प्रिंग आणि गोगरा येथून चीनी सैन्य माघारी गेले आहे.
उर्वरित पाच ठिकाणीही गस्त सुरू करण्यात येणार आहे, मात्र तो या कराराचा भाग नाही. त्यासाठी भारत आणि चीनमध्ये स्वतंत्र चर्चा सुरू आहे.
• उर्वरित पाच ठिकाणीही हीच संपूर्ण प्रक्रिया राबवावी लागेल.
देपसांग आणि डेमचोकमधून सैन्य मागे घेणे हे अतिशय सकारात्मक पाऊल आहे. त्यामुळे उर्वरित प्रश्न सोडविण्याचा मार्ग मोकळा झाला आहे. पण एप्रिल २०२० पूर्वी परिस्थिती पूर्वपदावर आणण्यासाठी दोन्ही देशांच्या सैन्याला बरीच कसरत करावी लागणार आहे, त्यासाठी वेळ लागणार आहे. एलएसीवरून अतिरिक्त सैन्य परतल्यानंतर संघर्ष पूर्णपणे संपुष्टात येईल असे मानले जाईल. असे लेफ्टनंट जनरल राजेंद्र सिंह (निवृत्त) यांनी म्हटले आहे.