मुस्लिमांच्या विरोधानंतर ज्या पुस्तकावर राजीव गांधी सरकारने लादली होती बंदी, ३६ वर्षानंतर आले भारतात
The Satanic Verses : १९८८ मध्ये प्रकाशित झाल्यानंतर लगेचच हे पुस्तक वादग्रस्त ठरले होते. इराणचे नेते रुहोल्ला खोमेनी यांनी फतवा काढून मुस्लिमांना रश्दी आणि त्यांच्या प्रकाशकांची हत्या करण्याचे आवाहन केले होते.
ब्रिटिश-भारतीय कादंबरीकार सलमान रश्दी यांचे वादग्रस्त पुस्तक 'द सॅटॅनिक व्हर्सेस' राजीव गांधी सरकारने बंदी घातल्यानंतर तब्बल ३६ वर्षांनंतर भारतात परतले आहे. गेल्या काही दिवसांपासून राजधानीतील बहारिसन्स बुकसेलर्समध्ये या पुस्तकाचा मर्यादित साठा विकला जात आहे. पुस्तकाचा मजकूर आणि लेखक यांच्याविरोधात प्रचंड गदारोळ झाला होता आणि जगभरातील मुस्लीम संघटनांनी त्याविरोधात आंदोलन केले होते.
बहारिसन्स बुकसेलर्सच्या मालक रजनी मल्होत्रा म्हणाल्या, 'आम्हाला पुस्तक मिळून काही दिवस झाले आहेत आणि आतापर्यंत चांगला प्रतिसाद मिळाला आहे. त्याची चांगली विक्री होत आहे. या पुस्तकाची किंमत १,९९९ रुपये असून ते केवळ दिल्ली-एनसीआरमधील बहारिसन बुकसेलर्स स्टोअरवर उपलब्ध आहे.
सलमान रश्दी यांचा 'द सॅटॅनिक व्हर्सेस' पुस्तक आता आउटसाइडर्स बुकसेलर्सवर उपलब्ध आहे. कल्पक कथानक आणि 'बोल्ड' विषयाने अनेक दशके वाचकांना भुरळ पाडणारी ही अभूतपूर्व आणि विचार करायला लावणारी कादंबरी आहे. हे पुस्तक प्रकाशित झाल्यापासून जागतिक वादाच्या भोवऱ्यात सापडले असून अभिव्यक्ती, श्रद्धा आणि कला स्वातंत्र्यावर वाद सुरू झाले आहेत.
पेंग्विन रँडम हाऊस इंडियाच्या एडिटर इन चीफ मानसी सुब्रमण्यम यांनीही रश्दी यांचे एक उद्गार सोशल मीडियावर पोस्ट केले आहेत. भाषा हिंमत देते, एखादी कल्पना आत्मसात करण्याची आणि व्यक्त करण्याची क्षमता देते आणि याच धाडसाने सत्य आकार घेते.
अखेर सलमान रश्दी यांच्या 'द सॅटॅनिक व्हर्सेस' या चित्रपटाला ३६ वर्षांच्या बंदीनंतर भारतात विक्रीची परवानगी देण्यात आली आहे. हे पुस्तक दिल्लीतील बहरिसन्स बुकस्टोअरमध्ये उपलब्ध आहे. मिडलँड बुक शॉप आणि ओम बुक शॉपसह इतर पुस्तकांच्या दुकानांनी हे पुस्तक आयात करण्याची योजना आखली नाही.
राजीव गांधी सरकारच्या या कादंबरीच्या आयातीवरील बंदीला आव्हान देणाऱ्या याचिकेवरील सुनावणी दिल्ली उच्च न्यायालयाने नोव्हेंबरमध्ये बंद केली होती आणि म्हटले होते की, संबंधित अधिसूचना सादर करण्यात अधिकारी अपयशी ठरल्याने ती अस्तित्वात नाही असे गृहीत धरले पाहिजे. या पुस्तकाच्या आयातीवर बंदी घालणारी ५ ऑक्टोबर १९८८ ची अधिसूचना सादर करण्यात सरकारी अधिकारी अपयशी ठरल्यानंतर हा आदेश देण्यात आला आहे.
१९८८ मध्ये प्रकाशित झाल्यानंतर लगेचच हे पुस्तक अडचणीत आले. इराणचे नेते रुहोल्ला खोमेनी यांनी फतवा काढून मुस्लिमांना रश्दी आणि त्यांच्या प्रकाशकांची हत्या करण्याचे आवाहन केले आहे. रश्दी यांनी जवळपास १० वर्षे ब्रिटन आणि अमेरिकेत लपून बसली. जुलै १९९१ मध्ये कादंबरीकाराचे जपानी भाषांतरकार हितोशी इगारशी यांची त्यांच्या कार्यालयात हत्या करण्यात आली. लेबनॉन-अमेरिकन हादी मातर यांनी १२ ऑगस्ट २०२२ रोजी एका व्याख्यानादरम्यान व्यासपीठावर रश्दी यांच्यावर चाकूने हल्ला केला, ज्यामुळे त्यांच्या एका डोळ्याची दृष्टी गेली. हे पुस्तक बहारिसन पुस्तक विक्रेत्यांवर विक्रीसाठी उपलब्ध असले तरी विशेषत: त्याच्या किमतीमुळे त्याला वाचकांचा संमिश्र प्रतिसाद मिळाला आहे.
संबंधित बातम्या