कपाळावर कुंकू नसले म्हणून काय झालं... महाराष्ट्रातील ‘या’ गावांतील विधवांचे पालटत आहे नशीब

महाराष्ट्राच्या ग्रामीण भागात सामाजिक परिवर्तनाची तीव्र लाट आहे. या सामाजिक क्रांतीची सुरुवात कोल्हापुरातील हेरवाड या गावापासून झाली, ज्याने मे २०२२ मध्ये भारतातील पहिले गाव बनून विधवा विरोधी परंपरांना आळा घालण्याचा ऐतिहासिक निर्णय घेतला. गावात ' कपाळावरील कुंकू पुसणे', 'बांगड्या फोडणे', 'मंगळसूत्र व जोडव्या काढणे' अशा प्रथांवर बंदी घालण्यात आली.

हेरवाड गावापासून सुरुवात -

या उपक्रमाला यश आल्यानंतर अनेक गावांनी हा उपक्रम स्वीकारला आणि सार्वजनिक गणपती पूजन, हळदी-कुंकू आणि झंडा वंदन यांसारख्या कार्यक्रमांसाठी विधवांना आमंत्रित करण्यास सुरुवात केली. राष्ट्रीय मानवाधिकार आयोगाने या प्रकरणाची दखल घेत सर्व राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांना विधवांच्या प्रतिष्ठेचे रक्षण करण्याचे आणि त्यांचे जीवनमान सुधारण्याचे निर्देश दिले आहेत.

पुनर्विवाहासह अनेक कुप्रथा जवळपास बंद -

हेरवाडचे माजी सरपंच सुरगोंडा पाटील म्हणाले की, आता गावात असे गैरप्रकार जवळपास थांबले असून काही विधवांनी पुनर्विवाहही केला आहे. नागपूरच्या कडोली गावच्या माजी सरपंच प्रांजल वाघ म्हणाल्या की, हेरवाडच्या आधीपासूनच आपण विधवांना सामाजिक कार्यक्रमांमध्ये सहभागी करून घेण्यास सुरुवात केली होती, तरीही अजूनही अनेक ठिकाणी विरोधाला सामोरे जावे लागत आहे.

मुसळगावचे सरपंच अनिल शिरसाट म्हणाले की, गावात या प्रथा प्रचलित नाहीत आणि पंचायतीच्या निधीपैकी १५ टक्के निधी दरवर्षी पाच गरजू विधवांना मदत करण्यासाठी वापरला जातो.

कोल्हापूर, सांगली, सोलापूर येथे काम करणारे सामाजिक कार्यकर्ते ललित म्हणाले की, ७६ ग्रामपंचायतींनी विधवा विरोधी परंपरा संपुष्टात आणण्याची शपथ घेतली आहे. ते आयसीडीएस आणि आशा वर्कर्सच्या मदतीने जनजागृती करत आहेत. महिला स्वेच्छेने असे विधी करत नाहीत, त्यांच्यावर जबरदस्ती केली जाते. कायद्याबरोबरच जोरदार प्रचाराची गरज आहे. "