Yoga to Control Blood Pressure: उच्च रक्तदाब ही एक गंभीर समस्या आहे, जी आजकाल बहुतेक लोकांसाठी त्रासाचे कारण बनलेली आहे. या आजाराला सायलेंट किलर असेही म्हणतात. वर्ल्ड हेल्थ ऑर्गनायझेशन (WHO) नुसार, भारतात दर ४ पैकी १ प्रौढ व्यक्ती उच्च रक्तदाबाने ग्रस्त आहे. बीपीच्या समस्येवर वेळीच उपचार न केल्यास हृदयाशी संबंधित आजारांचा धोका वाढतो. जर तुम्हालाही उच्च रक्तदाबाचा त्रास होत असेल तर या दोन सोप्या योगासनांचा तुमच्या दिनक्रमात नक्कीच समावेश करा.
प्राणायाम सुरू करण्यापूर्वी कपालभाती केली जाते. जेणेकरून त्या व्यक्तीच्या नाकात, घशात कोणत्याही प्रकारचा कचरा, श्लेष्मा किंवा कफ जमा झाला असेल तर तो बाहेर येतो. कपालभाती केल्याने त्वचेवर लवकर सुरकुत्या पडत नाहीत आणि त्वचा चमकदार दिसते.
कपालभाती करण्यासाठी सर्वप्रथम दोन्ही पाय दुमडून सुखासनात बसा. आता तुमचे दोन्ही हात ज्ञान मुद्रामध्ये ठेवून २-३ सामान्य श्वास घ्या आणि डोळे बंद ठेवा. आता धक्का देऊन श्वास सोडताना पोटाच्या स्नायूंना आत खेचा. ज्या लोकांना उच्च रक्तदाबाची समस्या आहे त्यांनी हे करू नये आणि नाकपुडीतून एक एक करून श्वास सोडावा. कपालभाती करताना उजव्या हाताने सरळ नाकपुडी बंद करा आणि विरुद्ध बाजूने २-३ दीर्घश्वास घ्या. त्यामुळे तुमचे बीपी कमी किंवा जास्त असल्यास ते व्यवस्थापित करण्यात मदत होईल. आता दीर्घश्वास घ्या आणि हळूहळू श्वास सोडा. हाय बीपीची समस्या असलेल्या लोकांना हे १०-१५ वेळा करावे लागेल.
अनुलोम विलोमला नाडी शोधन प्राणायाम असेही म्हणतात. हे केल्याने सामान्य रक्तदाब राखण्यास मदत होते.
अनुलोम-विलोम करण्यासाठी सर्वप्रथम आपले दोन्ही गुडघे मोडून सुखासनामध्ये बसा. यानंतर ज्ञान मुद्रामध्ये आपला हात ठेवून आपले डोळे बंद करा आणि १५-२० सामान्य श्वास घ्या आणि श्वास सोडत रहा. हे करत असताना तुमचे सर्व लक्ष तुमच्या श्वासावर केंद्रित करून प्राणायामासाठी तुमचे मन आणि शरीर तयार करा. आता उजवा हात वर करा आणि उजवी नाकपुडी बंद करा. हे करत असताना तुमचे सर्व वजन दोन्ही नितंबांवर समान ठेवा. यानंतर, आपल्या डाव्या नाकपुडीतून श्वास आत भरून घेऊन पूर्णपणे श्वास सोडा. यानंतर अनुलोम विलोम सुरू करा. पुन्हा एकदा डाव्या नाकपुडीतून श्वास घ्या आणि उजव्या नाकपुडीतून श्वास सोडा. यावेळी तुमची डावी नाकपुडी बंद राहील. आता उजवीकडून श्वास घ्या आणि डावीकडून सोडा. अनुलोम विलोम १०-१५ वेळा पुन्हा करा आणि नंतर विश्रांती घ्या.
(Disclaimer : या लेखात देण्यात आलेली माहिती ही सर्वसामान्य ज्ञानावर आधारित असून 'हिंदुस्तान टाइम्स मराठी याची पुष्टी करत नाही. अवलंब करण्यापूर्वी तज्ज्ञांचा सल्ला घ्यावा.)