World Ozone Day: का साजरा केला जातो जागतिक ओझोन दिवस? पाहा या दिवसाचा इतिहास आणि महत्त्व
World Ozone Day 2024: दरवर्षी १६ सप्टेंबर रोजी जागतिक ओझोन दिवस साजरा केला जातो. या दिवसाचा इतिहास आणि महत्त्व जाणून घ्या.
History and Significance of World Ozone Day: ओझोन थर, ज्याला ओझोन शिल्ड देखील म्हणतात, हा पृथ्वीच्या स्ट्रॅटोस्फियरमधील वायूचा एक नाजूक थर आहे ज्यामध्ये ओझोन (ओ ३) रेणूंचे प्रमाण तुलनेने जास्त असते आणि सूर्याच्या अल्ट्राव्हायोलेट (अतिनील) किरणोत्सर्गाच्या हानिकारक परिणामांपासून पृथ्वीचे संरक्षण करण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते, ज्यामुळे त्वचेचे असंख्य रोग होऊ शकतात. जागतिक ओझोन दिवस, ज्याला आंतरराष्ट्रीय ओझोन थर संरक्षण दिन म्हणून देखील ओळखले जाते, जीवन रक्षणासाठी ओझोन थराच्या महत्त्वाबद्दल जागरूकता वाढविण्यासाठी समर्पित आहे. कारण गेल्या काही वर्षांत ओझोन थर मोठ्या प्रमाणात कमी झाला आहे. दरवर्षी १६ सप्टेंबर रोजी साजरा होणाऱ्या जागतिक ओझोन दिवसाचा इतिहास आणि महत्त्व जाणून घ्या.
जागतिक ओझोन दिवसाचा इतिहास
१६ सप्टेंबर १९८७ रोजी संयुक्त राष्ट्र संघ आणि इतर ४५ देशांनी मॉन्ट्रियल प्रोटोकॉलवर स्वाक्षरी केली, ओझोन थर कमी करणाऱ्या पदार्थांवर. म्हणूनच दरवर्षी हा दिवस आंतरराष्ट्रीय ओझोन थर संवर्धन दिन म्हणून साजरा केला जातो. कारण मॉन्ट्रियल प्रोटोकॉलचा उद्देश ओझोन थर कमी होण्यास जबाबदार मानल्या जाणाऱ्या पदार्थांचे उत्पादन कमी करून ओझोन थराचे संरक्षण करणे आहे.
१६ सप्टेंबर २००९ रोजी, व्हिएन्ना कन्व्हेन्शन आणि मॉन्ट्रियल प्रोटोकॉल हे संयुक्त राष्ट्रांच्या इतिहासातील सार्वत्रिक मान्यता प्राप्त करणारे पहिले करार ठरले. मॉन्ट्रियल प्रोटोकॉलमुळे रेफ्रिजरेटर, एअर कूलिंग सिस्टीम आणि इतर उत्पादनांमधील ओझोन कमी करणारी सुमारे ९९ टक्के रसायने यापूर्वीच टप्प्याटप्प्याने काढून टाकण्यात आली आहेत.
मॉन्ट्रियल प्रोटोकॉलमधील किगाली दुरुस्तीला जगाने पाठिंबा द्यावा, असे आवाहन संयुक्त राष्ट्रसंघाने केले आहे. मॉन्ट्रियल प्रोटोकॉलमधील किगाली दुरुस्ती कायदेशीरदृष्ट्या बंधनकारक आहे आणि १ जानेवारी २०१९ पासून लागू झाली. २०४० च्या दशकाच्या अखेरीस हायड्रोफ्लोरोकार्बन (एचएफसी) या शक्तिशाली हरितगृह वायूंचे कुटुंब टप्प्याटप्प्याने काढून टाकण्याचे या दुरुस्तीचे उद्दिष्ट आहे.
जागतिक ओझोन दिवसाचे महत्त्व
जागतिक ओझोन दिनाचे उद्दीष्ट लोकांना ओझोन थराचे महत्त्व आणि त्याच्या ऱ्हासामुळे मानवी आरोग्य, परिसंस्था आणि पर्यावरणावर कसे प्रतिकूल परिणाम होऊ शकतात याबद्दल माहिती देणे हे आहे. यासोबतच मॉन्ट्रियल प्रोटोकॉलद्वारे ओझोनच्या कमतरतेवर मात करण्यासाठी आंतरराष्ट्रीय सहकार्याच्या यशाचा उत्सव साजरा करणे (ज्यामुळे ओझोन कमी होणारे अनेक पदार्थ टप्प्याटप्प्याने बाहेर पडले आहेत, परिणामी ओझोन थर हळूहळू पुनर्प्राप्त झाला आहे) आणि सरकारांना प्रोत्साहित करणे, ओझोन थराचे रक्षण करण्यासाठी आणि ओझोन कमी करणाऱ्या पदार्थांशी संबंधित जोखीम कमी करण्यासाठी संस्था आणि व्यक्तींनी त्यांचे प्रयत्न सुरू ठेवावेत.
सनस्क्रीन वापरणे, संरक्षक कपडे घालणे आणि जास्त सूर्यप्रकाश टाळणे याद्वारे अतिअतिनील किरणांपासून स्वतःचे संरक्षण करण्याच्या महत्त्वावर जोर दिला आहे. तसेच ओझोन संरक्षण आणि हवामान बदल कमी करण्यासाठी चालू असलेल्या संशोधन आणि नाविन्यपूर्णतेचे महत्त्व अधोरेखित केले आहे.
(Disclaimer : या लेखात देण्यात आलेली माहिती ही सर्वसामान्य ज्ञानावर आधारित असून 'हिंदुस्तान टाइम्स मराठी' याची पुष्टी करत नाही. अवलंब करण्यापूर्वी तज्ज्ञांचा सल्ला घ्यावा.)
