Important Things About Consumer Right: ग्राहकांचे हक्क आणि गरजा याविषयी जागतिक स्तरावर जनजागृती करण्याच्या उद्देशाने १९८३ पासून दरवर्षी १५ मार्च रोजी जागतिक ग्राहक हक्क दिन साजरा केला जातो. १५ मार्च १९६२ रोजी राष्ट्राध्यक्ष जॉन एफ केनेडी यांनी अमेरिकन काँग्रेसला दिलेल्या विशेष संदेशापासून हा दिवस प्रेरित होता. केनेडी यांनी ग्राहकांच्या हक्कांचा मुद्दा उपस्थित केला आणि त्याचे महत्त्व अधोरेखित केले आणि ग्राहकांच्या हक्कांबद्दल बोलणारे ते पहिले जागतिक नेते बनले. दरवर्षी या दिवशी कन्झ्युमर इंटरनॅशनलसारख्या विविध संस्था अधिकाधिक लोकांना ग्राहक हक्कांची माहिती देण्यासाठी कार्यक्रम आणि मोहिमा राबवतात.
भारतात ग्राहक हक्क चळवळीचे मूळ १९६६ मध्ये महाराष्ट्रात रुजले. पुण्यात १९७४ मध्ये ग्राहक पंचायतची स्थापना झाल्यानंतर अनेक राज्यांत ग्राहकांच्या कल्याणासाठी अनेक संस्था स्थापन झाल्या. ९ डिसेंबर १९८६ रोजी ग्राहकांचे सक्षमीकरण करण्याच्या उद्देशाने संसदेत ग्राहक संरक्षण कायदा संमत करण्यात आला. ग्राहकांच्या तक्रारींचे निराकरण करण्यासाठी ग्राहक परिषद, मंच आणि अपिलीय न्यायालये स्थापन करण्यावर या कायद्यात भर देण्यात आला आहे.
१. योग्य व्यासपीठावर सुनावणीचा अधिकार
२. अनुचित व्यापार पद्धतींच्या बाबतीत निवारण मागण्याचा अधिकार
३. ग्राहक शिक्षणाचा अधिकार
४. स्पर्धात्मक किमतीवर वस्तू व सेवांचा अधिकार
५. वस्तू व सेवांची गुणवत्ता, सामर्थ्य, शुद्धता, मानक आणि किंमत याबद्दल माहिती देण्याचा अधिकार
६. जीवित आणि मालमत्तेसाठी धोकादायक असलेल्या वस्तू आणि सेवांच्या चुकीच्या बाजारीकरणापासून संरक्षण करण्याचा अधिकार
(Disclaimer : या लेखात देण्यात आलेली माहिती ही सर्वसामान्य ज्ञानावर आधारित असून 'हिंदुस्तान टाइम्स मराठी' याची पुष्टी करत नाही. अवलंब करण्यापूर्वी तज्ज्ञांचा सल्ला घ्यावा.)