करोनासारख्या आजाराची पुन्हा चर्चा, काय आहे Disease X? जाणून घ्या काय सांगतात डॉक्टर
Health Care Tips: करोनानंतर आता पुन्हा डिसीज एक्स या आजाराची चर्चा सुरु झाली आहे. डिसीज एक्स हे एक हायपोथेटिकल रोगजनक आहे आणि त्वरित धोका नाही. परंतु यामुळे मृत्यू आणि विनाश होण्याची शक्यता आहे. याबद्दल जाणून घ्या सविस्तर
What is Disease X: डिसीज एक्सला एक हायपोथेटिकल रोगजनक किंवा धोका म्हणून संबोधले जाते ज्यामुळे भविष्यात मोठी महामारी उद्भवू शकते. शास्त्रज्ञ आणि जागतिक आरोग्य संघटनेने तयार केलेला हा शब्द विषाणूंच्या २५ कुटुंबांपैकी कोणताही असू शकतो, ज्यात लोकांमध्ये आजार होण्याची क्षमता आहे. २०१८ मध्ये डब्ल्यूएचओच्या रोगांच्या अपडेटेड ब्लूप्रिंट यादीमध्ये डिसीज एक्सचा समावेश करण्यात आला होता. शास्त्रज्ञांचे मत आहे की डिसीज एक्स हा मागे झालेल्या करोनाला कारणीभूत असलेल्या सार्स-कोविड विषाणूपेक्षा २० पट अधिक घातक असू शकतो आणि जगभरातील लाखो मृत्यू रोखण्यासाठी त्याबद्दल संशोधन आणि विकास करणे आवश्यक आहे.
जागतिक आरोग्य संघटनेचे महासंचालक टेड्रोस अधानोम घेब्रेयेसस यांनी देशांना संभाव्य धोक्यासाठी सज्ज राहण्याचा इशारा दिला आहे. गेब्रेयेसस म्हणाले, "अशा काही गोष्टी आहेत ज्या अज्ञात आहेत ज्या घडू शकतात आणि जे काही घडते ते केव्हा, नाही तर, हा प्रश्न आहे. म्हणून आपल्याला माहित नसलेल्या आजारांसाठी आपल्याकडे प्लेसहोल्डर असणे आवश्यक आहे."
डिसीज एक्स म्हणजे काय?
डिसीज एक्स हा एक विशिष्ट रोग नाही परंतु संभाव्य नवीन संसर्गजन्य एजंटला दिलेले नाव आहे. हा एक आजार दर्शवितो जो सध्या अज्ञात आहे, परंतु भविष्यात मानवांसाठी गंभीर मायक्रोबियल धोका निर्माण करू शकतो.
'डिसीज एक्स' या संकल्पनेचा शोध घेणे म्हणजे संसर्गजन्य रोगांच्या गूढ आणि अनपेक्षित क्षेत्रात जाण्यासारखे आहे. जीवनशैली किंवा अनुवांशिक रोगांच्या विपरीत जे विशिष्ट व्यक्ती किंवा गटांवर परिणाम करतात, डिसीज एक्सद्वारे प्रतिनिधित्व केलेले संसर्गजन्य रोग जागतिक लोकसंख्येवर परिणाम करण्याची क्षमता ठेवतात. शास्त्रज्ञ अशा रोगांची उत्पत्ती, प्रकार आणि प्रसार पद्धती यासारख्या घटकांचा विचार करून अशा रोगांच्या उद्भव आणि प्रसाराचा अंदाज घेण्यासाठी प्रगत मॉडेल्स वापरतात. डिसीज एक्स एक हायपोथेटिकल परिस्थिती म्हणून कार्य करते, भविष्यातील संसर्गजन्य रोगाची कल्पना करते जो संपूर्ण जगावर परिणाम करू शकतो," असे रोटरी क्लब ऑफ मद्रास नेक्स्ट जेनच्या मायक्रोबायोलॉजिस्ट, कोरोना व्हायरस तज्ञ आणि कोविड जागरूकता तज्ञ डॉ. पवित्रा वेंकटगोपालन म्हणतात.
डिसीज एक्स: कोणते विषाणू नवीन महामारीला कारणीभूत ठरू शकतात?
कोव्हिड-१९ च्या उद्रेकापूर्वीच कोरोनाव्हायरस या विषाणूंचा एक मोठा समूह नवीन महामारी निर्माण करण्याचा प्रमुख दावेदार म्हणून पाहिला जात होता. सार्स आणि मर्स (SARS and MERS) हे कोरोना व्हायरस आहेत, ज्यात साथीचे आजार होण्याची शक्यता आहे आणि त्यांच्या मागील उद्रेकांवर कठोर उपायांनी नियंत्रण मिळवले गेले. तथापि सार्स आणि मर्सला नवीन महामारी सुरू करणे कठीण जाईल कारण जगातील जवळजवळ प्रत्येकाकडे आता कोव्हिड १९ ला कारणीभूत असलेल्या विषाणूच्या अँटीबॉडीज आहेत आणि हे कोरोना व्हायरस कुटुंबातील इतर रोगजनकांपासून अंशतः संरक्षण देतात असे दिसते," असे गुरुग्राम येथील सीके बिर्ला हॉस्पिटलचे इंटरनल मेडिसिन सल्लागार डॉ. तुषार तायल म्हणतात. त्यांना असे वाटते की फ्लू व्हायरस ज्यामुळे पूर्वी साथीचे रोग उद्भवले आहेत - इबोला आणि झिका सारख्या विषाणूंमध्ये देखील साथीची क्षमता आहे.
डिसीज एक्स २० पट जास्त प्राणघातक का असू शकतो?
"आपण समाजातून संसर्गजन्य रोग कधीही नष्ट करू शकत नाही, कारण विषाणू आणि जीवाणू आपल्याबरोबर जगण्यासाठी सतत विकसित होतात. २० पट अधिक घातक या संकल्पनेत प्रसाराचा दर किंवा संसर्ग झालेल्या लोकांच्या संख्येच्या दृष्टीने परिणामाच्या संभाव्य परिमाणावर भर देण्यात आला आहे. जगाची लोकसंख्या आतापर्यंतच्या सर्वाधिक असल्याने मृत्यूचे प्रमाण तुलनेने कमी असले तरी व्यक्तींची संख्या अधिक प्राणघातकतेस कारणीभूत ठरू शकते. सांख्यिकीय टक्केवारीची पर्वा न करता प्रत्येक मृत्यूचा प्रभावित कुटुंबे आणि समुदायांवर खोल परिणाम होतो हे ओळखून मानवी पैलू महत्त्वपूर्ण आहे. कोव्हिड १९ मध्ये पाहिल्याप्रमाणे, अचूक अंदाज चांगले ट्रॅकिंग, ट्रेसिंग आणि प्रतिसाद रणनीती सक्षम करून जीव वाचवू शकतात. संसर्गाचा मागोवा घेणे, शोधणे आणि अहवाल देण्यासाठी जगभरातील व्यक्ती आणि संस्थांचे सुरू असलेले प्रयत्न उदयोन्मुख रोगांना अधिक माहितीपूर्ण आणि सतर्क जागतिक प्रतिसादास हातभार लावतात," असा डॉ. पवित्रा निष्कर्ष काढतात.
(Disclaimer : या लेखात देण्यात आलेली माहिती ही सर्वसामान्य ज्ञानावर आधारित असून 'हिंदुस्तान टाइम्स मराठी' याची पुष्टी करत नाही. अवलंब करण्यापूर्वी तज्ज्ञांचा सल्ला घ्यावा.)
