Healthy Heart: निरोगी हृदयासाठी सुधारा झोपेची गुणवत्ता, जाणून घ्या तज्ज्ञांचा सल्ला
Improve Sleep Quality: झोपेची कमतरता स्ट्रेबस हार्मोन वाढवून, ग्लूकोज चयापचयात व्यत्यय आणून आणि जळजळ वाढवून हृदयरोगाचा धोका लक्षणीय वाढवते.
Sleep Quality for Healthier Heart: आजकाल झोपेची कमतरता ही वाढती चिंता बनत चालली आहे. हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी आरोग्याच्या समस्यांशी संबंधित प्रकरणांमध्ये वाढ होत आहे. तीव्र झोपेची कमतरता हृदयरोगाच्या लक्षणीय उच्च जोखमीशी संबंधित आहे, जे जगातील मृत्यूच्या प्रमुख कारणांपैकी एक आहे.
झोपेची कमतरता हृदयरोगास कशी कारणीभूत ठरते?
अनेक जैविक यंत्रणा अपुरी झोप आणि हृदयरोग यांच्यातील संबंध स्पष्ट करतात. कोर्टिसोल सारख्या स्ट्रेस हार्मोनचे नियमन करण्यासाठी झोप महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते. जेव्हा झोप अपुरी असते तेव्हा कोर्टिसोलची पातळी वाढते, ज्यामुळे रक्तदाब आणि हृदय गती वाढते. यामुळे हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी प्रणालीवर ताण येतो. याव्यतिरिक्त, खराब झोपेमुळे ग्लूकोज चयापचय आणि इन्सुलिन नियमन बिघडते, टाइप २ मधुमेहाचा धोका वाढतो, हे हृदयरोगाचा एक प्रमुख जोखीम घटक आहे. झोपेची कमतरता जळजळ देखील सुरू करते. एथेरोस्क्लेरोसिसला कारणीभूत ठरते, जिथे रक्तवाहिन्यांमध्ये प्लेक्स तयार होतात. ज्यामुळे हृदयविकाराचा झटका आणि स्ट्रोकचा धोका वाढतो.
संशोधनाचे निष्कर्ष
विस्तृत अभ्यासाने खराब झोप आणि हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी परिस्थिती दरम्यान एक मजबूत दुवा दर्शविला आहे. जे प्रौढ लोक दररोज रात्री सात तासांपेक्षा कमी झोपतात त्यांना उच्च रक्तदाब, कोरोनरी आर्टरी डिसिज आणि हार्ट फेलुअर होण्याची शक्यता असते. झोपेचे विकार, विशेषत: अडथळा आणणारे स्लीप एपनिया, वारंवार झोपेत व्यत्यय आणि ऑक्सिजनच्या कमतरतेमुळे हृदयरोगाच्या जोखमीशी संबंधित आहेत.
झोपेची गुणवत्ता आणि प्रतिबंध
झोपेचा कालावधी आणि गुणवत्ता दोन्ही हृदयाच्या आरोग्यासाठी महत्त्वपूर्ण आहेत. उदाहरणार्थ, नियमितपणे दररोज रात्री सहा तासांपेक्षा कमी झोप घेतल्यास कोरोनरी आर्टरी डिसीजचा धोका २३% वाढू शकतो. याव्यतिरिक्त, खराब-गुणवत्तेची झोप - वारंवार जागरणाने चिन्हांकित - हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी जोखीम वाढवते. सतत झोपेच्या वेळापत्रकाद्वारे स्लीप हायजिन सुधारणे, स्क्रीन टाईम कमी करणे आणि झोपण्यापूर्वी रिलॅक्सेशन तंत्रांचा समावेश केल्याने हृदयरोगाचा धोका कमी होण्यास मदत होते. स्लीप एपनियासाठी सीपीएपी थेरपीसारखे वैद्यकीय हस्तक्षेप झोपेची गुणवत्ता वाढविण्यासाठी आणि हृदयाच्या आरोग्याचे रक्षण करण्यासाठी देखील अत्यंत प्रभावी आहेत.
शेवटी, हृदयरोगाचा धोका कमी करण्यासाठी आणि एकूणच हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी आरोग्य राखण्यासाठी झोपेचे प्रमाण आणि गुणवत्ता या दोघांना प्राधान्य देणे आवश्यक आहे. या लेखाचे लेखक डॉ. मनोज कुमार आहेत.
(Disclaimer : या लेखात देण्यात आलेली माहिती ही सर्वसामान्य ज्ञानावर आधारित असून 'हिंदुस्तान टाइम्स मराठी' याची पुष्टी करत नाही. अवलंब करण्यापूर्वी तज्ज्ञांचा सल्ला घ्यावा.)
